عبرت سوریه؛ جای خالی «نظام» در محور مقاومت

مدیریت منطقه‌ای ما یک مشکل مهم دارد؛ اینکه قضایا را فقط «نظامی‌امنیتی» می‌فهمد و به تحولات صرفا از همین جنبه نگاه می‌کند و به همین خاطر، تمام عرصه‌ها را دست نظامی‌ها و امنیتی‌ها سپرده است. به بیان دیگر، «نظام جمهوری اسلامی» در محور مقاومت فعال نیست؛ چون نظام، تعداد زیادی خرده‌نظام دارد؛ اما از این بین، ما فقط بخش نظامی‌مان را در منطقه درگیر کرده‌ایم و برای همین است که نتوانسته‌ایم مقولۀ «محور مقاومت» را اجتماعی کنیم. 

وقتی به تاریخ استعمار در ۳۰۰-۲۰۰ سال پیش نگاه می‌کنیم، کلی متن می‌بینیم که دربارۀ «مردم‌شناسی» در کمپانی هند شرقی تولید شده است. دقت کنید؛ اصلا استعمارگران با نام «کمپانی هند شرقی» وارد آن منطقه شدند، نه صرفا ارتش انگلیس در هند. بزرگان «فلسفه» و «علوم اجتماعی» در غرب، سالهای مدیدی را در این کمپانی مشغول به کار بوده‌اند؛ جیمز میل، پدر اقتصاد کلاسیک، کتابی با عنوان «تاریخ هند بریتانیایی» نوشته و حتی کسی مثل جان استوارت میل، از بزرگترین اندیشمندان لیبرال، زمانی رئیس این کمپانی بوده است. 

یعنی اینکه دولت استعمارگر در کنار نظامی‌هایش، کار اقتصادی سنگین انجام می‌دهد، دانشمندان علوم اجتماعی را فعال می‌کند و... . اصلا در خود ایران، بخش مهمی از اطلاعاتی را که دربارۀ تاریخ ۴۰۰-۳۰۰ سال اخیرمان داریم، همین مستشرقان کناردست نظامی‌ها نوشته‌اند. 

شاهد مهمی که برای ادعایم دارم این است که در قضیۀ سوریه ندیدم کسی بگوید دلیل سقوط اسد، نظامی بوده است. خود حضرت آقا فرمودند: «ارتش سوریه انگیزۀ جنگیدن نداشت.» یعنی ارتش ۴۰۰هزارنفری اسد با تمام تجهیزات و امکاناتش، نخواست در برابر ۲۰هزار نیروی تحریر الشام بایستد. اکثریت مردم سوریه هم عاشق چشم‌وابروی تحریرالشام نبودند، اما هیچ تمایلی هم به نگه داشتن اسد نداشتند؛ حتی بر خلاف سال ۲۰۱۱، مناطق شیعه‌نشین نبل و الزهرا هم مقاومت جدی نکردند. پس دلایل اصلی که برای فروپاشی سریع دولت سوریه ذکر می‌شود، «اقتصادی» و «جامعه‌شناختی» است. 

ولی ما بیش از ده سال است در میان همین مردم زندگی کرده‌ایم و نظامیان ما با همین نظامیان بوده‌اند؛ پس چرا متوجه این وضعیت نشدیم؟ چون فهم این پدیده، کار نیروی نظامی نیست؛ باید اساتید اقتصاد و علوم اجتماعی و... را می‌بردیم تا نبض جامعه را بگیرند و کار به اینجا نکشد. نهاد دانشگاه ما اصلا با محور مقاومت درگیر نیست. نهاد دانشگاه ما با سیاست خارجی جمهوری اسلامی درگیر نیست. اگر هم درگیر است، غربزده‌ها هستند. اما اساتید انقلابی ما در این صحنه نیستند؛ چون همه چیز نظامی و امنیتی بسته شده و کسانیکه کار دستشان افتاده هم اساسا به بخشهای دیگر نظام احساس نیاز نمی‌کنند! 

یک مثال دیگر؛ ما الان هیچ تصوری نداریم که ۱۵ ماه مقاومت عجیب مردم غزه چطور اتفاق افتاده، همانطور که نمی‌فهمیم اسرائیل چطور در این نبرد طولانی سرپا مانده؛ همان اسرائیلی که در نبردهای دو دهۀ اخیر، به یک ماه نکشیده، دادش هوا می‌رفت و آتش‌بس می‌داد، الان زیر شدیدترین ضربه‌ها طاقت آورده! متوجه این زمینه‌ها نمی‌شویم، چون این سوالات برایمان مطرح نبوده و آنکه باید جواب می‌داده هم اصلا درگیر ماجرا نشده است! 

به عبارتی، شکست ما در سوریه، نه شکست نظامی یا اطلاعاتی، بلکه شکست علمی و تحلیلی بود. اگر نظام جمهوری اسلامی به دنبال تمدن‌سازی است، باید همهٔ زیرنظام‌های علمی، اقتصادی، فرهنگی و البته نظامی‌امنیتی‌اش را به خدمت بگیرد؛ و الا تجربهٔ بوسنی در سوریه تکرار خواهد شد و این تجربه‌ها در کشورهای دیگر. 

حضرت آقا در ۱۳ آبان از جوانان دانش‌آموز و دانشجوی ایرانی خواستند که با جوانان کشورهای اسلامی و منطقه ارتباط بگیرند و در تحلیل قضایای سوریه گفتند که جوانان سوری این کشور را مجددا آزاد خواهند کرد. به نظر می‌رسد که گزارهٔ اول ایشان، شرط تحقق گزارهٔ دوم‌شان باشد.